Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling uit zich concreet in 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals of SDGs). Door het bereiken van de doelstellingen maken we een einde aan armoede, beschermen we de planeet, en verzekeren we dat alle mensen vrede en welzijn ervaren. De 17 doelstellingen staan beschreven in een officieel document: ‘Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development’. In dit document worden, naast de doelstellingen, ook de 169 subdoelstellingen opgesomd die de doelstellingen verder concretiseren. Daarnaast bestaat de Agenda onder meer uit opvolging en evaluatie zodat we een idee hebben hoe vooruitgang en realisatie van de doelstellingen bij te houden.
Agenda 2030 steunt op 5 pijlers: Mens, Planeet, Welvaart, Vrede en Partnerschap. Op deze manier komen alle aspecten van duurzame ontwikkeling aan bod. Zoals de naam van de agenda al doet vermoeden, moeten we deze doelen bereiken tegen 2030. 15 jaar lijkt lang, maar gezien het vele werk dat te verrichten is moeten we meteen aan de slag. De doelstellingen dekken onderwerpen zoals gezondheid, armoede, onderwijs, schoon drinkwater, duurzame energie, minder ongelijkheid, klimaatverandering,…
Een van de belangrijkste aspecten aan deze doelstellingen is dat ze gelden voor iedereen en alle landen. ‘To leave no one behind’, is dan ook de slagzin van deze SDG's. Daarnaast is het belangrijk dat alle SDG's onderling verstrengeld zijn, we kunnen 1 SDG niet bereiken zonder ook de andere doelstellingen in rekening te brengen. De Agenda is met andere woorden één-en-ondeelbaar!
Al van op de VN-conferentie voor Duurzame Ontwikkeling van 2012 in Rio de Janeiro (gekend als Rio+20), besliste men om een aantal universele doelstellingen te bedenken die een antwoord bieden op de urgente sociale, economische, en leefmilieu gerelateerde problemen die de planeet en samenleving teisteren. Op 25 september 2015 tekenden de 193 lidstaten van de Verenigde Naties (VN) uiteindelijk het akkoord voor Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling. Deze nieuwe mondiale agenda moet een eind maken aan armoede, ongelijkheid en klimaatverandering.
De SDG's zijn trouwens niet alleen binnen de muren van de VN bedacht. Iedereen mocht meepraten. Via een online enquête hebben bijna 7,8 miljoen mensen gestemd op hun favoriete thema’s. Op deze manier vormden het maatschappelijk middenveld, de privésector, het VN-systeem en de lidstaten samen 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen die niemand achterwege laten en de wereld een pad biedt naar een duurzame toekomst voor ons allemaal.
In 2000 werden door de Verenigde Naties acht Milleniumdoelstellingen (MDG's) voorgesteld. De 8 doelstellingen hadden vooral betrekking op de bestrijding van armoede. Ze waren ook enkel bedoeld voor de ontwikkelingslanden. In 2015 liepen de MDG's af. Het is vrij lastig te meten wat we hier allemaal mee bereikt hebben. Wel werd het al snel duidelijk dat er nog veel werk aan de winkel is. Daarom werd een opvolging van de MDG's bedacht. Dit zijn de SDG's, die bovendien veel ambitieuzer zijn volgens de VN.
De SDG's bouwen dus voort op de MDG's. Er zijn echter dubbel zo veel SDG's als MDG's . De MDG's werden namelijk aangevuld met nieuwe domeinen zoals onder meer klimaatsverandering, ongelijkheid, innovatie, duurzame consumptie en productie, vrede en veiligheid. De SDG's gaan over duurzaamheid, en niet enkel over ontwikkeling, zoals de MDG's. Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling geldt ook voor alle landen, en dus niet zoals bij de MDG's als hulp van de rijke landen aan de ontwikkelingslanden.
Zoals eerder aangehaald, gelden deze SDG's voor iedereen. Dit wil echter niet alleen zeggen voor alle landen van de wereld. Maar ook voor iedere burger, organisatie, lokale autoriteit, bedrijf,… Iedereen zal zijn/haar steentje moeten bijdragen! Door duurzame keuzes te maken en duurzame acties te ondernemen, kan ook u bijdragen aan het behalen van de SDG's! Om u een duwtje in de rug te geven somt de Verenigde Naties enkele concrete tips op hoe kleine inspanningen van ons allemaal een gigantische stap richting het bereiken van de SDG's kunnen betekenen! Bekijk de tips hier.
De Sustainable Development Goals zijn in principe vrijblijvend en dus niet bindend. Dit wil zeggen dat er geen consequenties zijn indien bepaalde landen bepaalde doelstellingen niet halen. De politieke en morele druk om de Agenda te realiseren is echter groot. Daarnaast verwijzen ook heel wat SDG's naar reeds gemaakt internationale verbintenissen, die wel juridisch bindend zijn, zoals: ILO-conventies omtrent waardig werk of bijvoorbeeld mensenrechten.
Het is zo dat de uitdagingen en gevraagde inspanningen groot zijn, maar zeker niet onhaalbaar. Integendeel, veel landen zijn voor heel wat doelstellingen reeds op het goeie pad. En mits de nodige inspanningen van iedereen (en wat goede moed) is er niets dat ons tegenhoudt om de doelstellingen te bereiken!
Ook op het Belgische niveau wordt volop gewerkt aan de implementatie van de SDG's in het beleid. België zal in juli 2017 in New York meedoen aan de National Volunyary Review tijdens het High Level Political Forum. Op deze manier wil België haar engagement voor nationale én internationale implementatie van de Duurzame Ontwikkelingsagenda in de verf zetten.
De uitdagingen zijn natuurlijk verschillend per land. Maar dit wil niet zeggen dat we zomaar wat doelstellingen kunnen kiezen en de rest links kan laten liggen. Het is belangrijk te onthouden dat er geen prioritaire doelstellingen kunnen zijn, maar wel prioritaire acties! Om op de hoogte te blijven van de vooruitgang die België boekt, nodigen we u uit om de pagina Opvolging van de SDG's te raadplegen.
Zoals eerder aangehaald is duurzame ontwikkeling grens-en generatieoverschrijdend. Samenwerking met groeilanden is dus niet alleen nuttig voor het uitwisselen van bijvoorbeeld goeie praktijken, maar ook cruciaal als we een succesvol duurzaam ontwikkelingsbeleid willen voeren. Het FIDO werkt daarom nauw samen met internationale collega’s en is actief binnen verscheidene multilaterale fora.
Onder 'mensenrechten' wordt de onvervreemdbare rechten van alle mensen, ongeacht hun etnische afkomst, huidskleur, geslacht, seksuele geaardheid, taal, godsdienst, politieke overtuiging, nationale of sociale afkomst, financiële status, geboorteplaats of enige andere status verstaan. Ieder mens moet in gelijke mate kunnen genieten van die rechten, zonder te worden gediscrimineerd.
De rechten zijn universeel, met elkaar verbonden, onderling afhankelijk en ondeelbaar. Dat betekent dat een verbetering van de uitoefening van een recht het gemakkelijker maakt om andere rechten uit te oefenen. Op dezelfde wijze heeft het ontzeggen van een recht een impact op alle andere rechten.
Op internationaal niveau is het principe van respect voor de mensenrechten vastgelegd in het Handvest van de Verenigde Naties.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 1948, is de hoeksteen van de internationale mensenrechtenwetgeving. De 30 artikelen vormen de principes en de basis voor huidige en toekomstige verdragen, overeenkomsten en andere juridische instrumenten in verband met mensenrechten. Ze is het gemeenschappelijke ideaal dat alle volkeren en alle naties moeten bereiken.
Door internationale verdragen die mensenrechten vastleggen te ratificeren, hebben staten de wettelijke verplichting om die mensenrechten te respecteren, te beschermen en na te leven. Concreet moeten staten:
- zich onthouden van inmenging in of beperking van het genot van mensenrechten (respecteren);
- individuen en groepen beschermen tegen mensenrechtenschendingen, onder meer door handelsondernemingen (beschermen);
- positieve actie ondernemen om het genot van fundamentele mensenrechten te bevorderen (naleven).
Belgische ondernemingen zijn steeds meer verbonden met de rest van de wereld, via hun werknemers of door de oorsprong of de bestemming van hun producten, hun handelsbetrekkingen of hun eigenlijke activiteiten. Die globalisering biedt buitengewone kansen, maar ook risico's voor het evenwicht van ecosystemen, sociale rechtvaardigheid en goed bestuur.
Wat ondernemingen doen, heeft dus een steeds grotere (positieve of negatieve) invloed op de mensenrechten van hun werknemers, hun klanten, de medewerkers van hun logistieke ketens of de gemeenschappen rondom hun activiteiten.
Het is in die geest dat de richtlijnen inzake ondernemingen en mensenrechten werden opgesteld.
Net zoals particuliere aankopers hechten professionele aankopers vaak veel belang aan de prijs van hun aankoop. Nochtans verbergen deze prijzen vaak heel wat aspecten die een eigenlijke maatschappelijk verantwoorde aankoop mogelijk moeten maken. Overdreven lage prijzen kunnen er soms op wijzen dat milieukosten afgewimpeld worden of dat de productie van het product in onmenselijke omstandigheden gebeurde. Het is daarom van belang om bij duurzame aankopen van in het begin met een aantal zaken rekening te houden die niet altijd met het prijsetiket meegegeven worden. In sommige gevallen kan de controle op maatschappelijk verantwoorde productie relatief eenvoudig (denk maar aan controle van erkende milieukeurmerken) maar in andere gevallen (zoals bij het nagaan van productieomstandigheden van arbeiders) is dat al heel wat minder evident. Daarom worden via het beleid, het instrumentarium en het uitwisselen van goede praktijken hulpmiddelen ontwikkeld en aangeboden die het aankoopproces meer maatschappelijk verantwoord dienen te maken.
Op deze vraag kan niet met een eenvoudig ja of neen geantwoord worden. Duurzaam aankopen is een complex geheel van factoren die maken dat kostenimplicaties en prijszettingen moeilijk in hun algemeenheid gegeven kunnen worden, maar geval per geval en in de tijd moeten bekeken worden. Om dit te verduidelijken, volgen hier een aantal voorbeelden.
In sommige gevallen worden aankopers geconfronteerd met een grote variatie van producten voor een welbepaalde aankoop. De totaalaankoop van kantoorbenodigdheden (potloden, pennen, scharen, papier, enveloppen enz.) is hier een typisch voorbeeld van. Het voortdurend in de gaten houden van prijs- en milieuaspecten voor de hele lijst van producten vraagt van de leidende ambtenaar een nauwkeurige opvolging. Een vereenvoudiging van het aanbod in combinatie met een duidelijke keuze voor duurzame producten kan dan, omwille van de zo gecreëerde schaalvoordelen, vaak zowel budgettaire als duurzame voordelen opleveren.
De aanschafkosten van energiezuinige producten zoals gebouwen, elektrische wagens, LED-lampen, zuinige huishoud- en kantoortoestellen enz. kunnen in sommige gevallen hoger zijn dan die van meer energieverslindende producten. Wanneer echter de jaarlijkse verbruiken en de levensduur van die producten bij de aanschafkosten geteld worden, dan krijgt men een andere zicht op de kosten. Deze methode van kostenbenadering, die niet enkel met de aanschafprijs rekening houdt, maar tevens met verbruiks-, onderhouds-, verwijderings- en milieukosten, wordt ook wel levenscycluskost analyse genoemd.
Met betrekking tot voorraden volgen logistieke verantwoordelijken hun interne stocks op regelmatige wijze op en zullen bijbestellingen plaatsen wanneer deze stock dreigt uit te putten. Vaak is dit de courante manier van werken. Maar voor elke nieuwe aankoopprocedure is een mogelijkheid om de gewoontes, behoeftes en de verbruiken te herbekijken en herdefiniëren. Bij zulke overwegingen komen vaak nieuwe (budgetvriendelijke, innovatieve en milieu- en sociaal verantwoorde) alternatieven aan het licht. Ze kunnen in een aantal gevallen veel kostenefficiënter en duurzamer zijn dan het aankopen onder de gebruikelijke routine zou inhouden. Zo kan de aanleiding om nieuwe wagens te kopen een aanzet zijn om eerst even stil te staan bij het huidige wagenpark of actuele vervoerswijzen van de medewerkers. Misschien kunnen producten ook vervangen worden door een dienst, denk bijvoorbeeld maar aan het vervangen van lampen in grote gebouwen door een onderhoudscontract voor verlichting.
Uiteraard verschuift het aanbod en de prijzen van producten voortdurend. Zo was het hout uit duurzaam beheerde bossen enkele jaren geleden moeilijk te verkrijgen of vrij duur. Vandaag de dag is dat aanbod duurzaam hout courant voorradig in België. Als aankoper toetst u dus best even af wat de nieuwe mogelijkheden en eventuele prijsindicaties zijn voor je een nieuwe overheidsopdracht lanceert. Wat vandaag duur was, hoeft dat morgen niet meer te zijn.
Ten slotte zijn er de verschillende politieke en maatschappelijk keuzes die een invloed hebben op het aankoopproces. In die zin rijst de vraag of altijd zo goedkoop mogelijk aankopen in alle gevallen wel toelaatbaar is? Kan een dienst reputatieschade riskeren door steeds maar weer de goedkoopste (en mogelijk onverantwoorde) producten aan te kopen? Vandaag de dag is bijvoorbeeld het debat over de mensonwaardige omstandigheden ten gevolge van bijvoorbeeld het goedkoop aankopen van natuur- of straatstenen, kleding, werkzaamheden in de bouw (sociale dumping) of goedkope schoonmaak- en vertaaldiensten actueel.
In de eerste plaats heeft elk product, dienst of werk eigen duurzaamheidsaspecten. Dat zijn die aspecten waar u écht impact kan realiseren. Zo is het vanzelfsprekend dat u bij de aankoop van koffie een impact hebt op eerlijke handel en biologische landbouw, maar geen impact hebt op vlak van sociale economie en kansengroepen. Om goed te kiezen uit alle mogelijke duurzaamheidscriteria is het als aankoper belangrijk te weten welke hefbomen tot duurzaamheid u kan activeren door de aankoop. Dit geeft focus en zorgt ervoor dat u niet afgeleid wordt om minder relevante duurzaamheidsaspecten te integreren in een bestek.
Naast relevante duurzaamheidsaspecten die gelinkt zijn aan een product, dienst of werk is het verder ook mogelijk dat de aankoopdienst vanuit haar organisatie eigen accenten legt en die meeneemt in het aankoopproces. Zo kan bijvoorbeeld kostreductie of de vermindering van de CO2 impact een belangrijke doelstelling zijn van de aankoopdienst.
Duurzaam aankopen is het evenwicht zoeken tussen deze twee pijlers, tussen het realiseren van de (productafhankelijke) duurzame beleidsdoelstellingen die van belang zijn voor de bredere samenleving enerzijds en de (duurzame) prioriteiten en ambities binnen de aankoopdienst anderzijds. Het idee kan verder vorm gegeven worden in een matrixstructuur die de aankoopdiensten kan helpen om te focussen op een aantal prioriteiten afhankelijk van wat maatschappelijk verantwoord is voor het product/dienst en wat de eigen organisatie belangrijk vindt. Dit idee krijgt vaak vorm onder de zogenaamde duurzaamheidstoets.
U vindt alle informatie over deze duurzaamheidstoets in het aankoopproces hier.
Door bijvoorbeeld gebruik te maken van de gratis tool van het FIDO, die u tips geeft om de beste keuzes te maken en advies om u te verbeteren. U kunt ook een referentiekader volgen, zoals ISO 20121.
De zwaarste impact wordt veroorzaakt door de verplaatsingen van de dienstverleners en de deelnemers, vooral in het geval van verplaatsingen vanuit het buitenland. Moedig het gebruik van minder vervuilende vervoersmiddelen aan. Vermijd onnodige verplaatsingen. Trek indien mogelijk een budget uit om de uitstoot van broeikassen deels of volledig te compenseren (het is goedkoper dan men denkt).
Het aan de site gekoppelde energieverbruik (verwarming, verlichting, food trucks, ...) vormt de tweede oorzaak van de milieuoverlast (fossiele brandstoffen, vervuiling). U kunt opteren voor hernieuwbare energiebronnen en in elk geval het verbruik beperken.
Men is zich er niet altijd van bewust, maar ook voeding kan een grote impact hebben: welke gerechten gaat u voorschotelen aan uw dienstverleners en deelnemers? Streekgebonden voeding of voedingsmiddelen die heel wat kilometers hebben afgelegd om hun bestemming te bereiken? Seizoensgroenten of in een serre gekweekte groenten? Bedreigde vissoorten of vissoorten afkomstig van de duurzame visvangst? Denkt u aan de specifieke behoeften van sommige groepen, zoals de vegetariërs? Kiest u een traiteur uit de sociale economie die doelstellingen inzake socio-professionele inschakeling nastreeft, een lokale leverancier of producent?
Er zijn talloze actiepistes. Het FIDO heeft een handleiding gepubliceerd waarin oplossingen worden voorgesteld om een meer verantwoord evenement tot stand te brengen.
U kunt wellicht niet alles van de ene op de andere dag veranderen. Kies een thema dat u goed beheerst en waarmee u de impact van uw evenement aanzienlijk kunt verbeteren. Of verdeel uw inspanningen en onderneem acties overal waar u iets kunt veranderen. Is uw evenement toegankelijk voor iedereen? Kunt u lokale leveranciers kiezen of de sociale economie ondersteunen? De hoeveelheid geproduceerd afval verminderen, promotiemateriaal en gadgets vermijden, de overlast voor de buurtbewoners verminderen?
Communiceer in elk geval, in alle eerlijkheid, over wat u doet om uw deelnemers te sensibiliseren en eventuele aanpassingen op het vlak van de organisatie van uw evenement uit te leggen. Het belangrijkste is om actie te ondernemen, de eerste stap te zetten en geleidelijk vooruitgang te boeken.