Waar komt het concept “rechtvaardige transitie” vandaan?
Het idee van een rechtvaardige transitie vindt zijn oorsprong in de Amerikaanse vakbondsstrijd van de jaren 1970. De vakbond voor werknemers in de olie-, chemie- en kernenergiesector riep op dat moment op tot de oprichting van een fonds ter ondersteuning van werknemers die werkloos zijn geworden vanwege de ecologische impact van hun activiteiten.
Vanaf dan komt het begrip rechtvaardige transitie langzamerhand aan bod in de internationale debatten (Internationale Arbeidsorganisatie, Agenda 2030 voor Duurzame Ontwikkeling, Klimaatakkoord van Parijs).
De rechtvaardige transitie op Europees niveau
Bij de goedkeuring van de Europese Green Deal in 2020 wordt de rechtvaardige transitie aangeduid als een essentiële pijler van de nieuwe strategie van de Europese Commissie. Een van de doelstellingen van de Commissie is "niemand achterlaten".
De Green Deal omvat een mechanisme voor een rechtvaardige transitie (2021-2027) om de regio’s te helpen die het zwaarst getroffen zijn door de huidige veranderingen (zoals bijvoorbeeld de sluiting van steenkoolmijnen) en om de sociaaleconomische impact van deze veranderingen te verminderen.
Wat is de situatie in België?
Het Vivaldi-regeerakkoord (2019-2024) voorzag in de organisatie van een Nationale Conferentie voor een Rechtvaardige Transitie.
Ter voorbereiding van de conferentie werd een brede maatschappelijke raadpleging georganiseerd: de Staten-Generaal voor een rechtvaardige transitie. Wetenschappers, het maatschappelijk middenveld, burgers en overheden werden uitgenodigd om hun aanbevelingen voor een rechtvaardige transitie mee te delen. Deze aanbevelingen werden gebundeld in een document getiteld Rechtvaardige transitie. Blueprint voor een beleid in België: 180 aanbevelingen.
De Conferentie voor een Rechtvaardige Transitie in België vond plaats in november 2023. Tijdens die conferentie kon de balans worden opgemaakt van de bijdragen van de Staten-Generaal, alsook van de adviezen van de verschillende organen en instellingen.
Tijdens het Belgische voorzitterschap van de Europese Raad werd in maart 2024 een Europese conferentie georganiseerd.
